بسیاری از جوانانی که دخانیات و مواد مخدر مصرف می کنند در مصاحبه های میدانی، سه عامل استرس، افسردگی، نا امیدی را علت اصلی روی آوردن به این مواد مضر عنوان کرده اند. علاوه بر آن میتوان از مواردی همچون نبود تفریحات جایگزین، محدودیت های بی مورد، نبود انگیزه و بیکاری و سرخوردگی را نیز نام برد. پرواضح است جوانی، دوره ای است پرفراز و نشیب که فرد در این دوره آزادی و استقلال را جستجو می کند و اگر در این دوره برنامه ریزی درستی برای جوانان وجود نداشته باشد، بی باکی و هیجان مضاعف جوانی، بعضا می تواند جوان را به تباهی بکشاند. صد البته وظیفه اصلی جهت دهی به جوانان، بخشی برعهده خانواده ها و بخش مهم تر برعهده تصمیم گیران یک جامعه است.برنامه ریزی های یک جامعه در حقیقت باید در جهت تزریق امید و آرامش به آینده سازان آن جامعه باشد. یعنی باید با برنامه ریزی درست شرایطی را برای جوانان در جامعه ایجاد کرد که فشاری مضاعف برجوانی که از هیجان و انرژی بالایی برخوردار است وارد نشود، زیرا که این هیجان و انرژی زیاد در کنار بی تجربگی می تواند آسیب ها ی جبران ناپذیری به یک جوان وارد کند که روی آوردن به دخانیات و موادمخدر از جمله این آسیب هاست.
آموزش، فراهم کردن امکانات کافی برای رشد و شکوفایی استعداد جوانان و همچنین ایجاد زمینه تفریحات سالم ،از جمله مهمترین وظیفه تصمیم گیران یک جامعه در خصوص جوانان است که متاسفانه این مهم در میان مسئولان جمهوری اسلامی به ورطه فراموشی سپرده شده است.بنابر آمار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران، حدود ٨ میلیون نفر در کشورسیگار می‌کشند، هرساله نیم میلیون نفر به علت مصرف دخانیات بستری می‌شوند و سالانه ۵٠ هزار نفر بر اثر مصرف دخانیات فوت می‌کنند، مصرف سیگار میان دختران در ایران در پنج سال گذشته دو برابر شده است.
درسایه نبود حق استراحت و فراغت، حق خوراک و مسکن و مراقبت های طبی (ماده ٢۴ و ٢۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر ) درایران جوانان بیش از پیش به مصرف دخانیات و مواد مخدر به عنوان آسان ترین و البته خطرناک ترین راه برای فراموشی این کمبود ها، روی آورده اند.
دولت جمهوری اسلامی ایران در برخورد با این معضل همچون دیگر مسائل، قوه قهریه را مثمر ثمر تر می داند و تلاش می کند با اقداماتی از قبیل پلمپ کردن قهوه خانه ها،
شکستن قلیان ها و غیره… به نوعی صورت مساله را حذف کند بدون اینکه به ریشه
این مشکل بیاندیشد و درجهت رفع آن با بکارگیری راهکارهای درست اقدام کند .
اعضای کمیته دفاع از حقوق جوان و دانشجو با اعتراض به اجرایی نشدن اهداف ١٧ گانه سند ٢٠٣٠ یونسکو بخصوص هدف سوم :تضمین زندگی سالم و ترویج رفاه برای همه در تمام سنین و هدف هشتم: ترویج رشد فراگیر و پایدار اقتصادی، اشتغال کامل و مولد، و مواد ٢۴ و ٢۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر و اصل ٣ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ویژه بندهای ١- ٢– ٣ – ۴ – ٧ – ٩ – ١٢ و ١۴ آن رسما دولت جمهوری اسلامی ایران را ناقض دائمی حقوق بشر دانسته و تاکید دارد که:
که دولت مردان جمهوری اسلامی ایران موظف به احترام به اصل ٣ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که گویای امنیت
و رفاه اجتماعی را برقرار نموده و اشتغال زایی و با ریشه کن کردن فقر و
همچنین در راستای ریشه کردن اعتیاد برنامه های مدون تصویب و اجرا نماید.
