رکنا: یک پزشک و درمانگر اعتیاد با تاکید بر افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر در ایران در دوره کرونا تصریح کرد: افزایش نگرانی نسبت به آینده، بروز اپیدمی اضطراب و افسردگی و فقدان ثبات اقتصادی جامعه، منجر به بیشتر شدن گرایش افراد به اعتیاد شده است. این در حالی است که اگر ما 80 درصد انرژی و وقتی را که صرف مبارزه با عرضه مواد مخدر می کنیم، صرف آموزش خانواده ها کنیم، در بلندمدت شاهد تاثیرات مطلوب کاهش تقاضا برای مصرف مواد در سطح جامعه خواهیم بود.
کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند که گرایش به مصرف مواد مخدر در دوره کرونا در کشورمان افزایش یافته است. افزایش میزان اضطراب و افسردگی در سطح جامعه از جمله دلایل رشد بیشتر شدن مصرف مواد مخدر در دوره کرونا بوده است. همچنین دشواری های معیشتی سال های اخیر به همراه کاهش امید به آینده نیز در افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر در سطح جامعه تاثیر داشته است. در این میان بیشترین رشد گرایش به مصرف مواد مخدر در میان جوانان 20 تا 25 ساله مشاهده می شود و عمده این جوانان هم به مصرف مواد مخدر از نوع محرک آن می پردازند.
افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر با رشد ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، هرچند تا کنون آماری رسمی درباره افزایش مصرف مواد مخدر در ایران در دوره کرونا منتشر نشده است، اما بسیاری از کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند که در کشور ما هم مانند بیشتر نقاط جهان، در دوره کرونا عوارض روحی و روانی ناشی از دشواری های معیشتی، قرنطینه خانگی، کاهش فعالیت های اجتماعی و کمتر شدن امید به آینده از یک سو، به همراه افزایش تولید مواد مخدر صنعتی داخلی در سایه کاهش قاچاق مواد به دلیل دشوارتر شدن شرایط مرزی از سوی دیگر، منجر به رشد آمار اعتیاد به‌ویژه مصرف مواد محرک بخصوص در میان جوانان شده است.
همچنین از نظر بسیاری از کارشناسان حوزه اعتیاد، افزایش قیمت مواد مخدر در دوره کرونا بیشتر شدن آمار اعتیاد تزریقی را نیز به همراه داشته است؛ زیرا اساسا معتادان زمانی که به دلیل گران تر شدن مواد مخدر نمی توانند مواد مورد نیاز خود را تهیه کنند، سعی می کنند به جای تدخین یا همان دود کردن مواد مخدر به تزریق این مواد بپردازند تا بتوانند در هر بار مصرف، بخش بیشتری از نیاز بدن خود را تامین کنند.
این نکته ای است که دکتر هومن منشئی، پزشک عمومی، درمانگر و پژوهشگر اعتیاد در گفت و گو با رکنا در میان گذاشت و اظهار داشت: در دوره شیوع کرونا گرایش به مصرف مواد مخدر در کشورمان بیشتر شده که مهمترین دلیل آن نیز افزایش نگرانی نسبت به آینده در میان جوانان و نگرانی از فقدان برخورداری از رفاه اجتماعی در میان آحاد افراد جامعه بوده است.
وی افزود: هر چقدر که ناامنی اجتماعی و اقتصادی در سطح جامعه افزایش می یابد و گرانی ها بیشتر می شود، نگرانی مردم از عدم برخورداری از رفاه اجتماعی بیشتر می شود و همین مساله بروز اپیدمی اضطراب و افسردگی در سطح جامعه را به همراه دارد که این امر، منجر به بیشتر شدن تمایل افراد جامعه به مصرف مواد مخدر می شود.
این درمانگر اعتیاد با تاکید بر نقش روشن شدن پرونده مربوط به فساد اقتصادی بر افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر عنوان کرد: هر چقدر مردم بیشتر با پرونده های مربوط به اختلاس و رانت خواری مواجه شوند، نه تنها آسیب های اقتصادی و اجتماعی موجود در جامعه بیشتر می شود، بلکه همه افراد به دلیل این که احساس می کنند حق آنها در جامعه پایمال می شود، سرخورده می شوند و همین مساله می تواند منجر به گرایش آنها به سمت مصرف مواد مخدر منجر شود.
شایعه "معتادان کرونا نمی گیرند" مصرف مواد مخدر را بیشتر کرد
منشئی، بروز شایعات مربوط به کاهش احتمال ابتلا به کرونا بر اثر مصرف مواد مخدر را نیز در رشد گرایش به اعتیاد موثر دانست و گفت: متاسفانه در دو سال گذشته این شایعه به شدت در سطح کشور دامن گیر شد و باعث شد که حتی برخی افراد که مصرف مواد مخدر را کنار گذاشته بودند، مجددا به بهانه پیشگیری از ابتلا به کرونا، مصرف این مواد را آغاز کنند.
این پژوهشگر اعتیاد ادامه داد: به صورت کلی ما شاهد افزایش التهاب در سطح جامعه هستیم که همین مساله افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر را به همراه دارد؛ این التهابات نیز ناشی از بی ثباتی های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که همگی در افزایش اعتیاد در سطح جامعه اثرگذار هستند.
وی با تاکید بر این که تداوم نبود ثبات اقتصادی می تواند مصرف مواد مخدر در سطح جامعه را به یک اپیدمی تبدیل کند، عنوان کرد: وجود ثبات اقتصادی در یک جامعه، پایه اصلی وجود ثبات اجتماعی و فرهنگی است و بنابراین هرچقدر ثبات اقتصادی یک جامعه کمتر باشد، گرایش افراد به مصرف مواد مخدر نیز در آن افزایش می یابد.
افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر در جوانان 20 تا 25 ساله
منشئی در پاسخ به این سوال که گرایش به مصرف مواد مخدر در چه سنینی بیشتر شده است، عنوان کرد: با توجه به این که بررسی کاملی روی این مساله در سال های اخیر انجام نشده است، نمی توان پاسخ قاطعی به این سوال داد، اما آنچه که به وضوح در سطح جامعه مشخص است، این است که اساسا در سنین 20 تا 25 سال، با توجه به کاهش محسوس امید به ازدواج و اشتغال مناسب در میان جوانان، گرایش این رده سنی به مصرف مواد مخدر به شدت افزایش یافته است.
این درمانگر اعتیاد با تاکید بر این که شروع مصرف مواد مخدر در سنین زیر 25 سال، بدترین دوران درگیری با این مواد محسوب می شود، تصریح کرد: کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند درگیری افرادی که در سنین زیر 25 سال مصرف مواد مخدر را آغاز می کنند، بسیار بیشتر از افرادی است که بعد از این سن مصرف مواد را شروع می کنند؛ اکنون هم متاسفانه شاهد آن هستیم که شیوع مصرف مواد مخدر در جوانان زیر 25 سال بیشتر از سایر افراد جامعه است.
وی درباره علت درگیر شدن بیشتر جوانان زیر 25 سال با مواد مخدر توضیح داد: با توجه به این که افراد در این سن هنوز ثبات شخصیتی کاملی پیدا نکرده اند، طبیعتا آسیب های وارده به آنها بر اثر مصرف مواد مخدر بیشتر می شود. در این میان هرچه سن مصرف مواد مخدر کمتر باشد، قاعدتا آسیب های ناشی از مصرف این مواد هم افزایش می یابد.
کارتل های مواد مخدر نوجوانان 13 تا 18 ساله را نشانه رفته اند
منشئی با بیان این که مصرف مواد مخدر در ایران ریشه ای تاریخی دارد، اظهار داشت: مصرف مواد مخدر از قرن ها پیش در کشورمان وجود داشته، اما اتفاقی که در سال های اخیر رخ داده، تغییر الگوی مصرف بوده است. از دهه 70 نیز که تعداد بیشتری از جوانان وارد چرخه اعتیاد شدند و سن مصرف مواد مخدر به شکل محسوسی کاهش یافت، آسیب های اجتماعی ناشی از مصرف مواد مخدر در سطح جامعه نیز رشد کرد.
این پژوهشگر اعتیاد ادامه داد: متاسفانه در دهه های اخیر کارتل های مواد مخدر قشن جوان تر و بخصوص نوجوان های بین 13 تا 18 سال را نشانه رفته اند، چون می دانند که این دسته از نوجوانان پایداری بیشتری در مصرف مواد مخدر دارند و تا سال های بیشتری مشتری آنها خواهند بود.
وی با تاکید بر نقش آسیب های فرهنگی بر افزایش گرایش به اعتیاد در سطح جامعه گفت: نباید فراموش کنیم که هرچقدر پایه های فرهنگی و ارزش های موجود در جامعه کمرنگ تر شود، گرایش افراد به مصرف مواد مخدر نیز افزایش می یابد؛ به طور مثال در زمان جنگ، ارزش هایی قوی در سطح جامعه وجود داشت که بخش زیادی از افراد به آن اعتقاد داشتند و به همین دلیل، سرعت رشد مصرف مواد مخدر در آن دوران بسیار کمتر از شرایط حاضر بود.
اپیدمی مصرف مواد محرک در جوانان در دو دهه اخیر
منشئی در پاسخ به این سوال که مصرف مواد محرک از جمله گل یا شیشه از چه زمانی در ایران آغاز شد، گفت: «شیشه» یکی از اولین مواد مخدر صنعتی بود که راه خود را به بازار مواد مخدر ایران باز کرد. البته با وجود این که از ابتدای دهه 80 شیشه وارد ایران شد، اما اپیدمی مصرف این ماده مخدر از حدود 15 سال پیش آغاز شد؛ علت اصلی عمومی شدن مصرف شیشه در کشورمان نیز کاهش قیمت این ماده مخدر به دلیل افزایش تولید داخل آن بود. در سال های اخیر نیز شاهد آن بودیم که بعد از شیشه، مواد محرک دیگری مثل گُل، گراس، کراک و اخیرا هم کمیکال وارد بازار مواد مخدر کشورمان شدند و رفته رفته مصرف آنها هم به یک اپیدمی تبدیل شد.
اما نکته ای که از نظر این درمانگر اعتیاد باید به آن توجه داشت، این است که اساسا جوانان به دلیل انرژی بیشتری که دارند، عمدتا به سمت مصرف مواد مخدری می روند که هیجان مضاعفی در آنها ایجاد می کند؛ به همین دلیل، جوانان در سنین ابتدایی اعتیاد خود بیشتر به مصرف گل، حشیش و شیشه گرایش دارند و هرچه سن آنها بالاتر می رود، بیشتر به مصرف مخدرهایی گرایش می یابند که آنها را آرام تر می کنند؛ از این رو به گفته منشئی، کمتر می توان در میان معتادان بزرگتر از 50 سال شاهد مصرف گل، حشیش و شیشه بود.
این پژوهشگر اعتیاد با تاکید بر بیشتر بودن آسیب های ناشی از مصرف شیشه نسبت به گل و حشیش اظهار داشت: اگر دو فرد همسن به صورت همزمان اعتیاد خود را آغاز کنند و یکی از آنها از همان ابتدا شیشه مصرف کند و دیگری گل یا حشیش، قطعا آسیب های جسمی و روحی وارده بر فردی که به مصرف شیشه می پردازد، بیشتر خواهد بود. البته عمدتا به ندرت پیش می آید که افراد اعتیاد خود را از شیشه آغاز کنند و معمولا اعتیاد به مواد مخدر از گل یا حشیش آغاز می شود و بعد به قرص های محرک و مواد شیمیایی مانند شیشه می رسد.
خلاقیت و کارآیی معتادان در ماه های اول اعتیاد بیشتر می شود
منشئی با تاکید بر وجود اشکالات متعدد در نظام آموزشی کشور در حوزه اعتیاد عنوان کرد: یکی از مهمترین اشکالاتی که در نظام آموزشی ما درباره آموزش های مربوط به اعتیاد وجود دارد، این است که ما همواره تاکید می کنیم که مصرف مواد مخدر، افراد را از اشتغال بازمی‌دارد و حتی در عمده فیلم ها و سریال هایی هم که در حوزه اعتیاد ساخته می شود، معتادان افرادی هستند که از نظر اقتصادی و اجتماعی مشکلات زیادی دارند و توان کار کردن ندارند.
این در حالی است که به گفته این درمانگر اعتیاد، اغلب معتادان بخصوص کسانی که در ابتدا به مصرف مواد محرک می پردازند، در ماه های اولیه احساس می کنند که برخلاف این آموزش ها، انرژی، توان خلاقیت و ابتکار عمل آنها بسیار بیشتر شده است. در چنین شرایطی نیز افرادی که در شروع اعتیاد قرار دارند، با این تصور که هیچ گاه توان کار کردن خود را از دست نخواهند داد، مصرف مواد مخدر را افزایش می دهند و همین مساله نشان می دهد که ارائه آموزش های اشتباه نیز بر رشد گرایش افراد به مصرف مواد در سطح جامعه اثر گذاشته است.
بنابراین از نظر این پژوهشگر اعتیاد، افراد باید توجه داشته باشند که در ماه های اولیه مصرف مواد مخدر، خلاقیت، ابتکار عمل و توان کار کردن معتادان رشد می کند، اما هرچقدر که اعتیاد افراد بیشتر می شود و این بیماری در بدن آنها تثبیت می شود، رفته رفته معتادان شاهد افت عملکرد خود خواهند بود و به همین دلیل است که گفته می شود اعتیاد می تواند زمینه بیکاری افراد را به همراه داشته باشد.
تلاش برای کاهش تقاضا؛ مهمترین راهکار مبارزه با اعتیاد
منشئی درباره راهکارهای جلوگیری از گرایش فزاینده به مصرف مواد مخدر در کشور گفت: متاسفانه در تمام سال های گذشته، بیشترین تمرکز فعالیت مسئولان ما در حوزه مبارزه با مواد مخدر، بر مبارزه با عرضه این مواد بوده و تا کنون کمتر اقدامات موثری برای کاهش تقاضای مواد مخدر در سطح جامعه انجام شده است؛ این در حالی است که تلاش برای کاهش تقاضا، تاثیر بسیار بیشتری از مبارزه با عرضه مواد مخدر در جلوگیری از افزایش آمار اعتیاد دارد و ما هرچقدر که برای کاهش تقاضا به مواد مخدر در کشورمان تلاش کنیم، طبیعتا حوزه عرضه نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
این در حالی است که به گفته این درمانگر اعتیاد، نه تنها تمام تلاش هایی که در سال های اخیر در راستای مبارزه با عرضه مواد مخدر انجام شده است، منجر به کاهش ورودی این مواد به سطح جامعه نشده، بلکه هم اکنون شاهد عرضه بیشتر مواد مخدر نسبت به گذشته هستیم و متوسط سرعت دستیابی به مواد مخدر در شهر تهران به زیر 15 دقیقه رسیده است؛ مساله ای که نشان می دهد بیشتر تلاش ها در راستای مبارزه با مواد مخدر به شکست انجامیده است.
این پژوهشگر اعتیاد با تاکید بر این که تلاش برای کاهش تقاضا مهمترین راهکار برای مبارزه با اعتیاد است، عنوان کرد: ما باید آموزش های مربوط به کاهش تقاضا و پیشگیری از دچار شدن به اعتیاد را در سطح خانواده ها گسترش دهیم؛ زیرا ما نمی توانیم کودکان و نوجوانانی تربیت کنیم که دچار اختلال شخصیت هستند، اعتماد به نفس آنها پایین است، نه گفتن بلد نیستند و تکنیک های حل مساله را نمی دانند و بعد انتظار داشته باشیم که این افراد در آینده به مواد مخدر روی نیاورند.
وی در پایان تصریح کرد: اگر مسئولان ما 80 درصد از انرژی و وقتی را که صرف مبارزه با عرضه مواد مخدر می کنند، صرف آموزش خانواده ها کنند و نکات لازم درباره فرزندپروری را به آنها آموزش دهند، قطعا شاهد کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر در کشورمان خواهیم بود؛ البته باید توجه داشته باشیم که تاثیرات این گونه آموزش ها بسیار طولانی خواهد بود و ما برای مشاهده تاثیرات تلاش برای کاهش تقاضا در سطح جامعه، باید صبوری زیادی به خرج دهیم.
