ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۲ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است. در هفته اخیر، دستکم ۸۵ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. به گفته مسولان فرسایش خاک در ایران حدود ۴ تا ۵ برابر متوسط عددهای جهانی است و تحقیقات عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان بیانگر آن است که بیشترین میزان فرونشست در ایران در اصفهان روی می دهد. همچنین میزان کل حجم آب در مخازن سد‌های کشور نسبت به سال گذشته ۲۲ درصد کاهش داشته است و ایران در میان ۱۱۶ کشور دنیا از لحاظ برداشت آب در رتبه ۱۴ جهانی قرار گرفت. در روزهای گذشته سه پلنگ در تبریز، ایلام و ماهان کرمان تلف شدند و یک پلنگ که در مشهد تحت نگهداری بود نیز تلف شد و از سوی دیگر یک کارشناس حیات وحش بسیاری از باغ وحش های ایران را صرفا مکانی برای رواج قاچاق حیوانات عنوان کرد. در این خصوص، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد از پیدا شدن لاشه یک قلاده خرس قهوه ای در ارتفاعات کوه نور شهرستان چرام، خبر داد. طی هفته گذشته کیفیت هوا در دستکم ۲۴ شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد. از دیگر گزارشات زیست محیطی منتشر شده، میتوان به استفاده از مازوت در تمامی نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه حرارتی تبریز اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود. سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتیمتر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آبهای زیرزمینی تهران را از چرایی‌های این مشکل دانست.
سرپرست سازمان آتش‌نشانی خرم‌آباد نیز از فرو نشست زمین در خیابان چهار راه فرهنگ این شهر خبر داد.
تحقیقات عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان بیانگر آن است که بیشترین میزان فرونشست در ایران در اصفهان روی می دهد.
همچنین بر اساس مطالعات صورت گرفته، نرخ فرونشست زمین در دشت بادرود در استان اصفهان ۱۲ الی ۱۶ سانتیمتر در سال برآورد شده که در اثر برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و تخلیه آبخوان‌ها ایجاد شده است.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آبهای سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب ازگیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد با سپری شدن ۱۲۲ روز از سال آبی، تا دوم بهمن (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰)، میزان کل حجم آب در مخازن سد‌های کشور حدود ۲۰.۸ میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۲ درصد کاهش نشان می‌دهد.
همچنین به گفته مدیر سد زاینده رود: کماکان تنها ۱۳ درصد از مخزن ۱۲۳۹ میلیون مترمکعبی سد زاینده‌رود آب دارد.
در این راستا بر اساس آمارها روند برداشت آب های زیر زمینی به شدت در چهار دهه گذشته افزایش یافته است، به گونه ای که رتبه ایران در میان ۱۱۶ کشور دنیا از لحاظ برداشت آب ۱۴ جهانی گزارش شده است.
نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی در خصوص خشکی ۱۵ هزار هکتار از مساحت خلیج گرگان، گفت: تا زمانی که تأمین اعتبار برای نجات خلیج گرگان انجام نشود تمامی موضوعات درباره این خلیج تنها در حد حرف باقی می ماند.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
مدیر باغ وحش ارم از بیماری عفونی یک قلاده ماده پلنگی که سال ۹۸ از پارک پردیسان به باغ وحش ارم منتقل شد، خبر داد.
علیرضا شهرداری، کارشناس حیات وحش گفت: در روزهای گذشته سه پلنگ در تبریز، ایلام و ماهان کرمان تلف شدند، همچنین یک پلنگ که در مشهد تحت نگهداری بود نیز فوت کرد. دلیل این تعارضات آن است که انسان‌ها بیشتر وارد زیستگاه‌های این حیوانات شده‌اند.
شهرداری بیان کرد: برخی از اتفاقات نیز به دلیل استاندارد نبودن مراکز بازپروری و دامپزشکی است که برای پلنگ‌ها می‌افتد، مثلا پلنگی که در ماهان کرمان تلف شد به این دلیل بود که وارد یک گاوداری شد و سعی کردند که با بیل آن را نگهدارند و داخل گونی کرده و پشت یک پیکان انداختند تا به مراکز برسانند درحالی‌که اگر سلاح بیهوشی وجود می‌داشت این پلنگ شاید آسیب نمی‌دید و امروز زنده بود.
از سوی دیگر سرپرست حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه گفت: تعداد محیط‌بانان استان کرمانشاه متناسب با مساحت تحت پوشش نیست و یک چهارم استاندارد جهانی است.
همچنین یک کارشناس حیات وحش با تاکید بر این که برخی مراکز بازپروری حیات وحش در کشورمان، عملا پروژه های زمین خواری هستند، گفت: متاسفانه کاربرد بسیاری از باغ وحش های کوچک و کمترشناخته‌شده در ایران صرفا رواج قاچاق حیوانات است، زیرا دلالان حیوانات با مسئولان این باغ وحش ها در ارتباط هستند و پرندگان، خزندگان و پستانداران مختلفی را به آنها می سپارند و در طول زمان این حیوانات را خرید و فروش می کنند.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی این بازه زمانی، شاخص کیفی هوا در شهرهای تهران ۱۴۹، قصرشیرین و سرپل‌ذهاب ۱۵۱، اصفهان ۱۵۸، اهواز ۱۳۷، رامهرمز ۱۲۱ ، شوشتر ۱۷۲ ، شوش ۱۲۶ ، ماهشهر ۱۱۶ و بندرامام ۱۱۵، آبادان ۱۵۹، مشهد ۱۰۳، کرج ۱۶۰، فردیس ۱۵۴، ساوجبلاغ ۱۵۳، نظرآباد ۱۱۸، همدان ۲۲۸، اندیمشک ۱۵۹، شادگان ۱۱۸، اراک ۱۶۹، دزفول ۱۵۳، بجنورد ۱۲۸، ماهشهر ۱۰۷ و سوسنگرد ۱۱۸ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.
همچنین در برخی از روزهای هفته گذشته در پی آلودگی هوا و گرد و غبار، مدارس تمام مقاطع در جیرفت و اراک و مدارس ابتدایی و پیش‌دبستانی کرج و فردیس به صورت غیرحضوری برگزار شد.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته اخیر، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۸۲ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۸ گزارش منابع رسمی است، در استان های اصفهان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، مرکزی، زنجان، مازندران، آذربایجان شرقی، سمنان، یزد، گلستان، خراسان شمالی، کرمان، لرستان، بوشهر، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
رئیس اداره محیط زیست بندرانزلی نیز گفت: با توجه به ممنوعیت شکار هر شکارچی که با اسلحه از منزل به قصد شکار خارج شود متخلف شناخته می شود در این راستا امسال حدود ۴۰ شکارچی غیر مجاز در انزلی دستگیر شده اند .
علاوه بر این بیش از ۳ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۲ گزارش منابع رسمی است، در استان سمنان کشف و ضبط شده و دستکم ۲ متهم در این رابطه بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
همچنین رئیس اداره پارک ملی دز گفت: اپیدمی قطع درختان در پارک ملی دز همچنان ادامه دارد و طی یک ماه اخیر، ۱۰ پرونده قضایی در این خصوص تشکیل شده است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
بر اثر شکستگی خط لوله بخش‌هایی از خلیج‌فارس در محدوده بندرعاس، قشم و بندر خمیر را آلوده کرده و جنگل‌های حرای این مناطق را در معرض نابودی قرار داده است.
کارشناس دریایی مدیریت حفاظت محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم در این خصوص گفت: این احتمال وجود دارد که آلودگی شکستگی خط لوله انتقال میعانات گازی به تأسیساتی چون آب‌شیرین‌کن‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی جنگل‌های حرا برسد و ممکن است به آبزیان و پستانداران دریایی نیز آسیب بزند.
از سوی دیگر نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی از استفاده از مازوت در تمامی نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه حرارتی تبریز خبر داد.
در گزارشی دیگر، رییس شورای اسلامی شهر رشت گفت: جایگاه دفن زباله سراوان به رودخانه های رشت، سپس به تالاب انزلی و در نهایت دریای خزر که بخش مهمی از محیط زیست کشور است، آسیب می زند.
