خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۴ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
در هفته ای که گذشت، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویر احمد از کشف لاشه پلنگی در میان انبوهی از زباله و نخاله های ساختمانی خبر داد و گفت: کالبد شکافی برای یافتن علت مرگ در دستور کار است.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی از کشف لاشه یک قلاده پلنگ جوان در ارتفاعات مناطق آزاد شهرستان جاجرم خبر داد.
رضا شکاریان در این خصوص گفت: در بررسی‌های اولیه هیچ نشانه‌ای از اصابت گلوله و یا درگیری با سایر جانوران بر روی لاشه مشاهده نشده است تحقیقات در این خصوص ادامه دارد و اطلاعات تکمیلی در این خصوص متعاقباً اطلاع‌رسانی خواهد شد.
از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران گفت: لاشه یک قلاده خرس قهوه‌ای درحالی در ارتفاعات سوادکوه پیدا شد که شواهد نشان داد این حیوان براثر شلیک گلوله تلف شده است.
مسلم آهنگری گفت: تحقیقات در زمینه شناسایی متخلف یا متخلفان در این زمینه در دستور کار قرار دارد.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، نزدیک به شصت تن چوب قاچاق که حاصل جمع آوری چهار گزارش منابع رسمی است، در استان های مازندران، گلستان، کردستان و خراسان رضوی ضبط شده و در این راستا هفت متهم بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۲۷ شکارچی در استان های سمنان، گلستان، خراسان شمالی، فارس، هرمزگان، خراسان رضوی، همدان، چهارمحال و بختیاری، البرز و خوزستان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
همچنین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین گفت: ۳۱ فقره قاچاق چوب با اقدامات نیروهای یگان حفاظت در سال جاری کشف و ضبط شده است. کیومرث سلیمانی افزود: این تعداد قاچاق چوب منجر به کشف ۲۰۵ متر مکعب چوب قاچاق شد.
وی به دستگیری ۳۰ قاچاقچی چوب در استان اشاره کرد و یادآور شد: این افراد که عمدتا در حال بریدن چوب و یا حمل آن توسط خودرو بودند، با اقدامات به موقع نیروهای یگان حفاظت دستگیر و پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند.
از سوی دیگر فرمانده انتظامی شهرستان ورامین از دستگیری ۵ نفر عامل قطع درختان پسته در یکی از روستاهای بخش جواد آباد این شهرستان خبر داد.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای تهران ۱۵۳، اصفهان ۱۸۴، قهجاورستان ۲۱۳، اراک ۱۶۶، ساوه ۱۵۲، نهبندان ۵۰۰، سرایان ۱۲۵، بهبهان ۵۰۰، اهواز ۱۴۸، دشت آزادگان ۱۵۸، اندیمشک ۱۱۶ و شادگان ۱۱۰ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
تهران از ابتدای امسال تاکنون ۸ روز هوای پاک، ۱۰۳ روز قابل قبول و ۳۴ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۴ روز ناسالم برای همه را تجربه کرده است؛ این در حالی است که پایتخت‌نشینان در مقایسه با سال گذشته ۲ روز هوای پاک و ۶۹ روز هوای قابل قبول، ۶۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۸ روز هوای ناسالم، یک روز هوای بسیار ناسالم و ۲ روز هوای خطرناک را تجربه کرده بودند.
اراک یکی از هشت کلانشهرهای آلوده کشور است که از ابتدای امسال تاکنون ۴۶ روز و سال گذشته ۱۳۸ روز ناسالم در کارنامه خود به ثبت رساند.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، دستکم یازده فقره حریق در استان های آذربایجان شرقی، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، گیلان، زنجان، کرمانشاه، کردستان، لرستان و گلستان باعث از بین رفتن بیش از دو هزار و هفتصد و هشت هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.
همچنین شجاع زیلابی، فرماندار کیار خبر داد: قسمت کمی از جنگل‌های دورک اناری دهستان مشایخ شهرستان کیار در سطح یک هزار متر مربع دچار آتش‌سوزی شد.
از سوی دیگر، عیسی گلبینی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: از ابتدای مردادماه جاری تاکنون ۲۶ فقره آتش سوزی در عرصه های جنگلی این استان شمالی رخ داد که بر اثر این تعداد آتش سوزی به ۱۰ هکتار از عرصه های منابع طبیعی و جنگلی گلستان خسارت وارد شد.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
عابدین خرم، استاندار آذربایجان شرقی در خصوص خشک شدن دریاچه ارومیه گفت: امروز دریاچه ارومیه در شمال غرب کشور به یک چالش تبدیل شده و در این موضوع یک سری عوامل طبیعی و عوامل تصنعی وجود دارد. بارشی که در ۲۰ سال گذشته در پیرامون این دریاچه اتفاق افتاده به شدت کاهش یافته است. هر سال بیش از ۲ میلیارد مترمکعب تبخیر اتفاق می‌افتد که بی‌سابقه است.
همچنین محمد توزنده جانی، مدیر امور منابع آب شهرستان قوچان از به صدا در آمدن زنگ بحران آب در این شهرستان خبر داد و گفت: امسال یکی از خشک‌ترین سال‌ها طی ۵۰ سال گذشته بوده است.
به گفته او، امسال میزان بارندگی قوچان در مقایسه با دوره آماری دراز مدت ۳۵ درصد کاهش داشته است. علیرغم اینکه از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۵ میلیون و ۴۹۰ هزار مترمکعب آورده آب به سد تبارک بوده اما طی این مدت خروجی آب بیش از ۱۱ میلیون مترمکعب بوده است.
معاون بهره برداری آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: بیش از ۹۹.۵ درصد از مساحت خراسان رضوی، تا پایان اردیبهشت ماه امسال تحت تاثیر درجات مختلف خشکسالی بی سابقه بوده است.
همچنین مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: خشکسالی شدید و بی‌سابقه طی ۵۰ سال اخیر آبدهی هزار و ۴۳۰ منبع تامین آب استان را تحت تاثیر قرار داده است.
حسین امامی در ادامه افزود: میزان بارش‌ها در سال آبی جاری یعنی از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۱ تا کنون ۱۰۰ میلی متر بوده که در مقایسه با سال قبل ۴۳ و در مقایسه با میانگین بلند مدت ۸۴ میلی متر کاهش داشته است.
مدیرکل اداره محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران درباره خشک شدن درختان چنار، گفت: روزی چنار جزو درختان اصلی تهران بود اما امروز با توجه به شرایط آب و هوایی و اقلیمی شهر، باعث شده چنار با مشکل رو به رو شود.
حلیا سادات حسینی افزود: دلیل خشک شدن چنارهای شهر به دلیل افزایش دما و نیاز آبی بیشتری است که این درختان دارند اما همچنان به شیوه قبلی آبیاری می شوند و میزان مصرف آب آنان افزایش نیافته برهمین اساس دچار خزان زودرس شدند. خزان زودرس در حال حاضر در گونه چنار و چند گونه دیگر دیده شده است.
فرماندار مشهد گفت: وضعیت کمبود آب امروز مشهد به‌گونه ای است که ذخایر سدها در کمترین وضعیت ممکن قرار دارد و تا به امروز، اعتبار ویژه‌ای برای حفر چاه‌های جدید هزینه شده است.
از سوی دیگر به گفته کارشناسان تراز آب دریای مازندران ( خزر ) به پایین ترین میزان خود در ۳۰ سال اخیر رسیده است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
طی هفته جاری، مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز با بیان اینکه ساکنین اشتهارد از وضعیت پساب شهرک صنعتی اشتهارد به ستوه امده اند، گفت: این پساب صنعتی تا قم هم رسیده و محیط زیست قم به دلیل ورود فاضلاب صنعتی البرز به تالاب مره شکایت کرده است.
مجید درگی افزود: پساب تصفیه خانه اشتهارد بسیار جدی است ولی متاسفانه اهتمام جدی برای جلوگیری از ورود پساب این مجموعه به رودخانه شور وجود ندارد. طبق برآوردهای صورت گرفته روزانه حدود ۴ هزار متر مکعب از پساب شهرک صنعتی اشتهارد وارد رودخانه شور می‌شود که علاوه بر آلودگی این رودخانه، به منابع آب‌های زیرزمینی هم آسیب وارد میکند.
